عوارض جسمی دراز مدت تماس با گاز خردل در جانبازان شیمیایی ایران، مطالعه‌ی مرور نظام‌مند

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 استادیار، گروه پزشکی اجتماعی، دانشکده‌ی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشجوی پزشکی، دانشکده‌ی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مقدمه: اثرات نامطلوب دراز مدت تماس با گاز شیمیایی خردل، در مطالعات مختلفی بررسی شده است. این مرور نظام‌مند به جمع‌بندی عوارض جسمی ناشی از تماس با گاز خردل در آسیب دیدگان جامعه‌ی ایرانی پرداخته است. روش‌ها: جستجو در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID)، Iranmedex و Magiran از سال 1367 تا مهر ماه 1391 انجام شد. 128 مطالعه با تأکید بر واژگان کلیدی گاز خردل، سولفور موستارد، شیمیایی و عوارض یافت شد. بر اساس خلاصه و عنوان ناهماهنگ با هدف مطالعه، 64 مقاله حذف و پس از بررسی متن مقالات، در نهایت 25 مقاله وارد مطالعه گردید. یافته‌ها: با در نظر گرفتن حجم نمونه‌ی مطالعات، شیوع عوارض دراز مدت پوستی 8/89، چشمی 2/88 و تنفسی6/83 درصد محاسبه شد. عوارض مزمن پوستی به طور عمده شامل خارش مزمن شدید، اسکار، خشکی پوست و تغییر رنگ پوست بود. مشکلات چشمی شامل پینگوکولا و پتریژیوم، کنژکتیویت مزمن، تورتوزیتی عروقی، ایسکمی لیمبوس، نازکی قرنیه، کدورت منتشر قرنیه، خشکی چشم، کراتیت و علایم بالینی ناشی از آن‌ها بود. عوارض تنفسی نیز شامل علایم بیماری‌های انسدادی، برونشیولیت و برونشیت مزمن، برونشکتازی، آسم و فیبروز بودند. شدت عوارض چشمی و تنفسی با هم مرتبط بود. نتیجه‌گیری: عوارض مزمن پوستی، بیشترین سهم عوارض دراز مدت جسمی گاز خردل را داشتند و عوارض چشمی و ریوی در مرتبه‌ی بعد قرار داشتند. البته عوارض ریوی شدت و تکرر بیشتری داشتند و با افزایش سن بروز و شدت آن‌ها افزایش داشت. اولیگواسپرمی تأیید نشد. افزایش بدخیمی‌های خونی وجود داشت، اما شواهد قاطع برای اثر مستقیم گاز خردل در ایجاد سرطان‌ها (در بازه‌ی زمانی کمتر از 30 سال پس از تماس) یافت نشد. واژگان کلیدی: گاز خردل، سولفور موستارد، شیمیایی، عوارض دراز مدت

عنوان مقاله [English]

Long-Term Effects of Sulfur Mustard Poisoning in Iranian Chemical Warfare Victims: A Systematic Review

نویسندگان [English]

  • Lida Jarahi 1
  • Seyed Reza Habibzadeh Shojaie 2
1 Assistant Professor, Department of Community Medicine, School of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
2 Student of Medicine, School of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Background: Long-term effects of sulfur mustard poisoning have been investigated in several studies. This study was performed to systematically summarize the results of papers about physical effects of sulfur mustard poisoning in Iranian chemical warfare victims. Methods: Scientific Information Databases (SID), IranMedex, and Magiran were searched for articles published from 1988 to November 2012. 128 papers were found by using sulfur mustard, complication, and chemical agent as keywords. Overall, 64 papers were excluded due to irrelevant abstracts or titles. After revisions, only 25 studies were selected for final assessments. Findings: The reviewed studies had reported prevalence of long-term dermatological, ophthalmological, and respiratory complications as 89.8%, 88.2%, and 83.6%, respectively. Chronic dermatological complications were mainly chronic severe itching, scars, dry skin, and skin discoloration. Ophthalmological complications included pinguecula, pterygium, chronic conjunctivitis, vascular tortuosity, limbal ischemia, thin corneas, diffuse corneal opacity, dry eye, and keratitis and their clinical symptoms. Respiratory complications were mainly obstructive chronic bronchitis, bronchiolitis, bronchiectasis, asthma, and fibrosis. Respiratory and ophthalmological symptoms were strongly associated with each other. Conclusion: Long-term dermatological complications were the most prevalent problems caused by sulfur mustard exposure. Ophthalmological and respiratory complications were the second and third most frequent problems. However, respiratory complications had more burden and severity and their incidence and severity increased by increasing age. Oligospermia was not confirmed. There was an increased incidence of leukemia but strong evidence for a direct effect of mustard gas on cancer (less than 30 years after exposure) was not found. Keywords: Sulfur mustard, Chemical agent, Complication, Long-term effects